15 maart 2011
De Rekenkamer heeft na zes maanden onderzoek geen antwoord op de vraag wat er bezuinigd kan worden met open source. De organisatie onderzocht vooral heel veel niet. Die conclusie kan worden getrokken na bestudering van het rapport. Overheersend gevoel is dat van teleurstelling over de beperkte visie. Wat opvalt aan het rapport is dat de Rekenkamer stelt niet in staat te zijn een beeld te schetsen van de ‘hele overheid’. Dat is op zich niet verwonderlijk, omdat de verschillende overheidslagen een totaal verschillende uitgangssituatie hebben en de Algemene Rekenkamer enkel bevoegdheid heeft voor het Rijk. De VNG is wel om advies gevraagd, maar heeft niet gereageerd op het verzoek van de Rekenkamer. De Rekenkamer heeft alleen gekeken naar het fuctioneren van de desktop. Ze heeft niet gekeken naar de server en andere componenten van de werkplek. De rekenkamer wist te achterhalen dat de desktop bij het rijk ongeveer 80 miljoen euro per jaar kost. Daaruit wordt dan de conclusie getrokken dat de haalbare besparingen niet substantieel kunnen zijn. Maar hoeveel dan wel valt te besparen kunnen de onderzoekers niet aangeven. Wel stellen ze dat een overstap op open source ook kosten met zich meebrengt en wijzen ze op de beveiligingsrisico’s van open-sourcesoftware.
Er wordt in het rapport in het geheel niet gerekend, terwijl juist dat wel het verzoek aan de Rekenkamer was. Ook mist het rapport onderbouwing. Het maakt niet duidelijk waarom er in grotere mate aan de beveiliging van open-sourcesoftware moet worden getwijfeld dan aan software met een andere licentie. Tijdens het half jaar studie, dat de Algemene Rekenkamer naar open standaarden en open source heeft besteed, zijn door branchevereniging OSSLO en het programmabureau NOiV veel businesscases en voorbeelden aangedragen. Daarvan is niets in het rapport terug te vinden. ‘Andere kosten kunnen hoger zijn dan bij gesloten varianten. Vaak zal bovendien het beëindigen van de relatie met een leverancier uitstapkosten met zich meebrengen’. De Rekenkamer waarschuwt ook dat een overstap naar open source kan leiden tot kapitaalvernietiging, doordat het Rijk tal van lopende licentieafspraken heeft. Het onderzoek werd ingesteld op initiatief van oud SP-kamerlid Arda Gerkens. Zij vroeg vorig jaar om een onderzoek om juist de harde getallen boven tafel te krijgen. ‘Aan die motie is zo geen uitvoering gegeven. Ik ben wel teleurgesteld’. Wat haar vooral steekt is dat het nu al jaren onduidelijk is hoeveel geld er nu eigenlijk met de software gemoeid is en dat nu zelfs de Algemene Rekenkamer niet in staat blijkt er goed de vinger achter te krijgen. ‘Ik vind het vrij tragisch dat jaren nadat wij [de SP] zijn begonnen met het in kaart brengen van de ICT-verspilling, je nog steeds niet kunt zien wat de kosten zijn en hoe het geld wordt opgemaakt’. Ook GroenLinks-kamerlid Arjan El Fassed heeft ernstige bedenkingen bij het Rekenkamerrapport. ‘De bedoeling was dat de Rekenkamer zou komen met een rapport over de mogelijke besparingen over de gehele overheid’, vertelt hij. ‘Dat nu alleen de ministeries worden meegenomen – en dan nog alleen de desktops – is echt teleurstellend. Dit onderzoek bestrijkt slechts een klein deel van de overheid. Dat is een te beperkte basis’. De chief information officer Rijk bij het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft samen met de CIO’s van andere ministeries een sleutelrol bij de zorg voor een efficiënte bedrijfsvoering van de overheid. Hij moet bevoegdheden krijgen om vanuit een strategisch perspectief een consistente ICT-aanpak te bevorderen. De Rekamer beveelt de coördinerend minister van BZK aan na te gaan welke strategische doelen ten grondslag liggen aan de keuzes in het IT-beleid. Alle ministeries zouden medio 2012 aan de criteria hiervoor moeten voldoen. Ook wordt de minister van BZK aanbevolen regelmatig de Tweede Kamer te informeren over de IT-strategie en de voortgang daarvan. Het is zeer zorgwekkend dat minister Donner niet in staat is de ICT-uitgaven helder te krijgen. ‘In landen om ons heen zijn ze wel overtuigd van de mogelijkheden van open source en open standaarden’, stelt El Fassed. ‘Het eigen interne onderzoek van Binnenlandse Zaken sprak ook over hoge besparingen, als je verder kijkt dan alleen de rijksdesktop’. Wat hem betreft volgt er dan ook actie. ‘Ik verwacht dat de minister meer gaat doen om de werkelijke besparingen in beeld te krijgen. Als de potentiële besparing zelfs maar een fractie zou zijn van wat het eigen interne rapport laat zien, dan is ons er alles aan gelegen om dat goed uit te zoeken’. Eerder blijkt dat bij BZK breder is gerekend en dat een overstap op open standaarden en open source een miljarden bezuiniging kan betekenen.
