1 juli 2008

Een hoger beroep was al waarschijnlijk. Het vorige week door de rechter in Den Haag uitgesproken vonnis dat een prive-kopie uit illegale bron illegaal is, wordt door rechtswetenschappers en auteursrecht-juristen met de grond gelijk gemaakt. De rechter deed veel stof opwaaien met zijn uitspraak in een bodemprocedure van Stobi (die fabrikanten van blanco opslagmedia vertegenwoordigt) tegen Stichting de Thuiskopie dat downloaden uit illegale bron, illegaal is. 'De rechtbank stelt voorop dat het maken van een privékopie van illegaal materiaal een illegale handeling is. Deze handeling valt niet onder de werkingssfeer van artikel 16c Aw. In de parlementaire geschiedenis zijn weliswaar aanknopingspunten te vinden voor een andere uitleg, maar de door de minister voorgestane en door de regering onderschreven uitleg, waarbij ervan wordt uitgegaan dat een privékopie van een illegale bron legaal is, is in strijd met de drie-stappen-toets van artikel 5 lid 5 van de Richtlijn'. Daar staat nogal wat, en auteursrecht-juristen hebben met verbazing kennis genomen van de uitspraak. Het vonnis gaat namelijk in tegen de Nederlandse wet, tegen uitspraken van de minister van Justitie en tegen bestaande hogere jurisprudentie. Dat de rechter de Nederlandse wet toetst aan een Europese richtlijn die is bedoeld voor de wetgevende macht, is op zijn zwakst gezegd, omstreden.

Jurist Arnoud Engelfriet schrijft dat hij het vonnis 'volstrekt onbegrijpelijk vindt en in ieder geval zwaar ontoereikend gemotiveerd'. Volgens SOLV-jurist Alberdingk Thijm roept het vonnis vooral nieuwe vragen op. Kamiel Koelman, rechtswetenschapper bij de UvA, de VU en advocaat bij Bousie, is verbaasd. 'De rechter zegt eigenlijk dit: de minister van Justitie heeft er niks van begrepen, ik snap het beter en het zit zo. Ik zou hiermee wel naar een hogere rechter durven gaan'. Op zich kan de rechter de wet toetsen aan hogere Europese wetten en verdragen, maar, zo zegt Koelman, 'het is maar de vraag of dat ook zomaar gaat bij de richtlijn waaraan de rechter hier refereert'. Engelfriet gaat er vanuit dat de rechter dat helemaal niet mag. 'Die richtlijn waaraan de rechter toetst, is helemaal niet bedoeld voor rechters, alleen voor wetgevers. Het is geen direct werkende bepaling. Toetsing hieraan is uiteindelijk aan het Europese Hof van Justitie'. De kans dat de zaak uiteindelijk bij het Europese Hof eindigt is aanwezig, omdat, zo zegt Alberdingk Thijm, 'daar principieel geoordeeld kan worden of de Nederlandse wet en de uitspraken van de minister van Justitie al dan niet stroken met de Europese richtlijnen en verdragen'. Wat uiterst opmerkelijk is, is dat de rechter tegen de minister van Justitie ingaat. Deze heeft immers aangegeven dat de door Brussel voorgeschreven drie-stappen-toets in acht is genomen. In principe had de rechter dat simpelweg moeten accepteren. 'Wat de minister van Justitie zegt moet leidend zijn, zeker omdat hij heeft aangegeven dat de drie-stappen-toets is doorlopen bij de totstandkoming van de wet', zo zegt Koelman. Wat de advocaten zeer ongebruikelijk vinden is dat de rechter eerdere jurisprudentie over het downloaden uit illegale bron volledig aan zijn laars lapt. 'In de zaak Techno Design/ZoekMP3 heeft de rechter geoordeeld dat, zoals immers vastgesteld in de wet, downloaden mag, ook uit illegale bron. Dit is in hoger beroep door het Hof 'onbesproken' gebleven en staat dus overeind', constateert Engelfriet. Aangevuld met de uitspraak van de rechter dat de 'illegale downloadhandelingen' wel nog gecompenseerd zouden mogen worden door middel van de thuiskopievergoeding is wel erg frappant. Alberdingk Thijm schrijft: 'De vraag is dan of het thuiskopiëren uit een illegale bron daarmee niet alsnog rechtmatig is geworden. Als er een vergoeding is betaald voor een bepaalde handeling zou de handeling ook geoorloofd moeten zijn'. En Koelman: 'Ook hier gaat hij tegen de minister van Justitie én de logica in, de heffing geldt immers alleen voor legaal kopiëren. De thuiskopieregeling is een ruil: mensen mogen kopiëren en downloaden, mits er een vergoeding tegenover staat. Nu is er helemaal geen ruil meer: downloaden mag niet, maar de rechthebbenden krijgen er wel een vergoeding voor'. Engelfriet: 'Ik moet eigenlijk de eerste jurist die positief is nog tegenkomen. Kortom, een hoogst merkwaardig vonnis dat wat mij betreft per direct in hoger beroep opnieuw gedaan mag worden'. Alberdingk Thijm is niet zo resoluut: 'Het vonnis [is] wat onbevredigend omdat het ook aanleiding geeft tot nieuwe vragen. Deze procedure wordt ongetwijfeld vervolgd'. De advocaat van de Stichting de Thuiskopie voelt wel nattigheid: 'De uitspraak is vrij revolutionair en erg gunstig voor de rechthebbenden. De rechter zegt, het valt niet onder de thuiskopieregeling want het is illegaal, maar je mag er wel vergoeding voor vragen. Dat is dubbel mooi meegenomen. Maar dat zal allemaal wel in appel ter discussie komen, denk ik'. En dat denk ik ook. Het is nog maar de vraag of dit vonnis overeind blijft….