De Rijksoverheid zou fors willen bezuinigen op de kosten door de uitgaven aan software van Oracle, SAP en Microsoft terug te brengen. Het Rijk wil een ambtenaar aanstellen die moet zorgen voor bezuinigingen op software van Microsoft, Oracle en SAP. Het Rijk wil besparen op software door ‘hergebruik, delen van contracten, licenties en applicatieplatformen’.
De nieuwe ambtenaar die de softwarebezuinigingen coördineert wordt door de directeur informatisering van de overheid, de CIO-Rijk, ”strategisch leveranciersmanager SAP, Microsoft en Oracle’ genoemd. Hij moet in april met zijn werk beginnen.
‘Een besparing van 10 procent levert minimaal een bedrag van 32,7 miljoen op’, staat er in de documenten. Jaarlijks zou aan aanschaf en onderhoud van software door de Rijksoverheid 327 miljoen euro worden uitgegeven. De totale IT-kostenpost was in 2011 naar schatting 885 miljoen euro. Een eerder onderzoek naar licentiecontracten met Oracle zou volgens de documenten een besparing van 34 procent hebben opgeleverd.
De Algemene Rekenkamer stelde in 2011 in een onderzoek naar de invoering van open sourcesoftware, die geen licentiekosten kent, dat er nauwelijks winst zou zijn te behalen voor de rijksoverheid. Maar de Rekenkamer blunderde bij de berekening van de besparingen door opensource en oogste veel kritiek, onder meer vanuit het parlement. De instantie erkende achteraf dat het onvolledig was geweest.
Ook deze bezuiniging is er een van de ‘schaafmethodiek’, een uiting van de eenzijdige nadruk op bezuinigen die op dit moment de ronde doet. Arre Zuurmond liet al in begin 2012 een geluid horen dat de nadruk legde op ‘slimmer organiseren’. Volgens hem is door dat ‘slimmer organiseren’ tien miljard op te rapen. Zo is het mogelijk het Nederlandse zwartgeld-circuit van ongeveer 72 miljard aan te pakken door de sociale recherche, FIOD, SIOD en arbeidsinspectie beter te laten samenwerken en door de ‘eerste dagmelding’ voor risico-sectoren weer in te voeren. Zo kan er zeker drie miljard per jaar extra binnenkomen. In België is het al gebeurd en daar werkt het.
Ook het facturenstelsel kan worden gewijzigd: al jaren is XBRL (extended business reporting language) mogelijk, die het mogelijk maakt dat de computer van de ene organisatie direct, zonder printen-versturen-en-weer-overtypen, de computer van de andere organisatie voedt. Elektronisch factureren is 57 procent goedkoper dan handmatig factureren. De overheid verstuurt 14,4 miljoen facturen per jaar, heel Nederland zo’n 100 miljoen. Als we net als in Denemarken het ook mogelijk maken om niet alleen facturen, maar ook bonnetjes digitaal te bewaren, dan is een maatschappelijke winst van 1 à 2 miljard euro denkbaar.
Een derde grote bron van geldverslinding is onnodige bureaucratie. Organisaties (en niet alleen bij de overheid) zijn verworden tot verstikkende bureaucratieën. Organisaties kunnen prima functioneren met 20 procent administratieve overhead, in plaats van de huidige 45 procent. Dat betekent dat er 25 procent capaciteit vrij te maken is. Er kunnen in heel Nederland 50.000 fte’s bevrijd worden. À 75.000 euro (inclusief overhead) per fte zou dat neerkomen op 3,5 miljard euro.
Het aantal mogelijkheden om op de IT bij de overheid te bezuinigen is enorm. Nog steeds schaffen zo’n 800 overheidsorganisaties hun eigen IT aan: 800 intranetten, internetsites, netwerkomgevingen, zaaksystemen, documentmanagementsystemen, etc. Het CBS heeft het over 2,1 miljard aan hard- en software alleen, nog zonder alle lokale IT-afdelingen en externe inhuur. Zo’n vijf miljard. Pleio en de Basisgemeente bieden een online werkomgeving die door elke overheidsorganisatie gebruikt kan worden. Hiermee kan 1 miljard worden bespaard. Voeg daar 15.000 onderwijsinstellingen aan toe en dat bedrag kan verdubbeld worden. Doordat niet elke sector eigen software hoeft te ontwikkelen kan het aantal grote IT-projecten worden teruggebracht.
Er zijn veel meer vakinhoudelijke verbeteringen denkbaar door slimmer te organiseren. Zo kan ‘telemedicine’ het aantal ziekenhuisbezoeken reduceren. Het Nederlandse initiatief van Buurtzorg combineert kostenbesparing met meer toegankelijke zorg. Door te werken met lokale teams die online worden gefaciliteerd wordt enorm bespaard op overhead en managementkosten. En niet te vergeten op gouden handdrukken en bonussen. Door elk kind online op eigen tempo huiswerk te laten doen, zoals bij de Khan Academy, kan tijd in de klas beter besteed worden.
Er moet veel meer nadruk worden gelegd op effectiviteit, veel minder op efficiency. Op effectiviteit is heel veel te winnen.
