17 december 2009
Onlangs gaf de Australische senator Kate Lundy een speech over Overheid 2.0. (een beetje achterhaalde titel, maar goed…). Ze had het uiteraard over de kansen en de risico's, maar ging vooral in op de nieuwe en belangrijke rol die de overheid in de 21e eeuw te spelen heeft. In de Verenigde Staten zet de regering Obama stappen op dit vlak. In Australië is een Government 2.0 Taskforce aan de slag, de VS heeft o.a. een Open Government Initiative. Nederland ontbeert een aanpak op dat niveau. De veranderingen hebben een technische aanleiding (internet, web 2.0), maar de gevolgen zijn maatschappelijk. En daarom heeft het gevolgen voor de manier van werken van de overheid. Drie kenmerken van web 2.0 zijn cruciaal:
- Open: transparant, toegankelijk, uitwisseling;
- Sociaal: netwerken, samenwerking, verbinden;
- De mens centraal: empoweren, op maat, verantwoordelijkheid.
Daar moet de overheid iets mee. Een paar voorbeelden: de kracht van netwerken werd duidelijk bij de protesten tegen de 1040-urennorm in het onderwijs. Ondanks overleg met belangenorganisaties gingen scholieren massaal de straat op nadat een stakingsoproep via online netwerken was verspreid. De protesten werden online georganiseerd, OCW en (aanvankelijk ook) belangenorganisaties stonden buitenspel. Recente voorbeelden zijn ook de mislukte campagne voor de baarmoederhalskankerprik en de onduidelijkheden rond de griepprik.
Er zijn ook kansen voor de overheid. Crowdsourcing inzetten bijvoorbeeld; en het betrekken van meer mensen bij maatschappelijke ontwikkelingen. Het wordt makkelijker om over organisatiegrenzen heen samen te werken. Door de juiste kennis en ideeën te verzamelen rond een thema kan sneller beter werk worden afgeleverd. Beschikbare kennis kan zo efficiënter worden ingezet en het draagvlak over het resultaat wordt vergroot. Een dergelijke brede, flexibele en open manier van werken verandert de organisatie, maar ook de manier van leiding geven. Een responsieve overheid vraagt om ambtenaren die actief zijn op internet. De Handreiking voor de ambtenaar 2.0. geeft ambtenaren tips voor het werken 2.0. Tegelijkertijd biedt web 2.0 mogelijkheden om efficiënter en effectiever te werken. Er wordt veel gediscussieerd (ook online), er worden experimenten gestart en er is een brief naar de Tweede Kamer gegaan. Maar dat leidt niet tot een strategie voor een overheid 2.0. Alleen activiteiten ontplooien van onderop, en dan ad hoc, is niet voldoende. Overheidsorganisaties moeten nadenken over een strategie voor 2.0. In de Verenigde Staten worden momenteel onder leiding van president Obama veel nieuwe initiatieven genomen: om meer inzicht te geven in waar de overheid mee bezig is, mensen te betrekken en intern beter samen te werken. In Australië heeft een Gov 2.0 Taskforce onlangs de eerste voorstellen opgeleverd. Daarbij is actief gebruik gemaakt van de kennis en ideeën van burgers. Voorbeelden genoeg dus, tijd om ook in Nederland met een aanpak te komen.
