25 september 2009
OV-ambassadeur Jeltje van Nieuwenhoven hoeft geen documenten over de OV-chipkaart te openbaren. Haar functie valt niet onder de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB). Dat besliste de Arnhemse bestuursrechter deze week in de rechtszaak die was aangespannen door IT-journalist Brenno de Winter. Aanleiding was een rapport van Van Nieuwenhoven, waarin werd geconcludeerd dat er geen grote privacyproblemen met de OV-chipkaart waren. Een onderbouwing van het rapport is echter niet beschikbaar. Een beroep op de Wet Openbaarheid Bestuur vond geen gehoor, want de OV-ambassadeur was geen bestuursorgaan, zo stelde Van Nieuwenhoven. De Winter liet het er niet bij zitten en begon een rechtszaak. Maar De Winter vangt bot bij de bestuursrechter. Weliswaar is de ambassadeur benoemt door de minister, maar die benoeming 'is niet krachtens het publiekrecht ingesteld'. Zij vervult haar taak als onafhankelijk extern adviseur, heeft geen concrete overheidstaak, heeft geen beslissingsbevoegdheid. Het is dan ook aan de beleidsbepalende partijen wat zij met de adviezen van de OV-ambassadeur doen, concludeert de rechtbank.
Vreemd die uitspraak, want: de Staatscourant spreekt duidelijk van een instelling van de functie en een benoeming van Jeltje van Nieuwenhoven. De toegevoegde ondersteuning vanuit het ministerie lijkt me een sterk argument om concreet gezien de conclusie te trekken dat het onafhankelijke karakter in praktijk niet gewaarborgd wordt. De brief van de Minister voegt tevens toe: `De OV-ambassadeur concretiseert samen met vertegenwoordigers van overheden, bedrijven en reizigers de visie van de Nota Mobiliteit en de Uitvoeringsagenda´. Gezien haar rapporterende functie, staatsondersteuning en opgedragen functie ter concretisering van een Ministerieel Nota, kan wel degelijk gezegd worden dat de OV-ambassadeur enig openbaar gezag bekleed. De rechter is het daar blijkbaar niet mee eens, aangezien formeel het niet als zodanig geregeld blijkt te zijn. De rechter heeft dan ook weinig andere mogelijkheden. De Winter zelf is teleurgesteld in de uitspraak, maar kan de redenering van de rechter wel volgen, gezien de 'schimmige status' van de ambassadeur. 'Mevrouw van Nieuwenhoven heeft immers geen contract met het Ministerie van Verkeer en Waterstaat en het mandaat is dus heel vaag. Dat er ook geen inschrijving bij de Kamer van Koophandel bestaat, het kantoor van de landsadvocaat haar verdedigt en haar rol van drie ton per jaar niet is aanbesteed, maakt het allemaal niet duidelijker', sneert De Winter. 'Ondertussen is de functie op verzoek van de Tweede Kamer gecreëerd en dat geeft haar veel aanzien. Om vervolgens rapportages te schrijven zonder onderbouwing, die een gevoelig dossier als de OV-chipkaart beïnvloeden, vind ik kwalijk'. Volgens De Winter zet dit de deur wagenwijd open voor overheden om bewust dergelijke functies te creëren en zo de openbaarheid van bestuur te omzeilen. Hij overweegt in hoger beroep te gaan. Of dat zinvol is, is nog maar eens de vraag. Formeel gesproken had de rechter immers gelijk. Maar De Winter raakt wel een zeer belangrijk punt: een functie ingesteld door een Ministerie op verzoek van het parlement, met ondersteuning door dat ministerie, verdedigd door de landsadvocaat en een salaris van twee keer Balkenende, terug te brengen tot een onafhankelijk adviseur, waarvan de rapporten eigenlijk geen status hebben, is wat vreemd. Het lijkt er op dat mevrouw van Nieuwenhoven met belastinggeld wel degelijk onder de Wet Openbaarheid van Bestuur zou moeten worden geplaatst. Is een politieke oplossing hier niet veel wenselijker ? Waarom niet bepalen dat iedere functionaris, instelling of anderssoortige organisatie die wordt gefinancierd door overheidsgelden onder de Wet gaat vallen ? Dat maakt alles stukken eenvoudiger. Want ik durf te wedden dat de OV-ambassadeur niet gefinancierd wordt door het private bedrijfsleven. Werk aan de winkel dus voor de Tweede Kamer.
