2 november 2009

De Europese Commissie lijkt de nadruk die het legde op open standaarden te verzwakken. Het spreekt nog slechts over 'open specificaties', die zowel patenten als betaalde licenties toelaten. Die opvatting blijkt uit een niet-openbaar concept van het 'European Interoperability Framework for European Public Services' (EIF). Een eerder, concept, veel meer gericht op open standaarden, werd aanzienlijk aangepast. In 2004 al kwam de eerste versie (1.0) van EIF uit. Daarin was het gebruik van open standaarden een harde eis. Drie voorwaarden waren daarbij bepalend: een standaard moest door een onafhankelijk orgaan worden beheerd, patenten die op de standaard rusten moeten worden voorzien van een blijvende, kosteloze licentie en de beschrijving van de standaard moest zowel gepubliceerd zijn als betaalbaar toegankelijk zijn. Vorig jaar werd er een publieke consultatie gedaan op basis van een voorstel, waarbij open standaarden werden neergezet als middel om eerlijker concurrentie mogelijk te maken. De opstellers gingen toen zelfs zover te stellen dat praktijken die het opstellen van standaarden of specificaties verstoren moeten worden aangepakt. In de nu bekend geworden conceptversie komt het woord 'open standaard' zelfs niet voor. Er is enkel nog sprake van een specificatie, waarbij andere spelregels gaan gelden. Er moet een openbare review zijn, belanghebbenden moeten hun mening kunnen geven, de documentatie moet vrij beschikbaar zijn en het moet mogelijk zijn om de specificatie in programmatuur te implementeren. Die spelregels zijn niet eens hard.

Er bestaat namelijk een ontsnappingsmogelijkheid. 'However, public administrations may decide to use less open specifications, especially in cases where open specifications do not meet the functional interoperability needs or the ones available are not mature and/or sufficiently supported by the market, or where all cooperating organisations already use or agree to use the same technologies', zo wordt door de auteurs verkondigd. Open standaarden zijn derhalve niet langer meer verplicht; het wordt mogelijk te werken met de facto-standaarden. Gedachten over een 'gelijk speelveld' of een 'gratis, blijvende licentie op een patent' zijn niet meer in het document te ontdekken. Dominante leveranciers kunnen zo hun kennismonopolie inzake een standaard behouden en te gelde te maken. Het wordt dus ook mogelijk de facto, gesloten standaarden in te zetten, waarbij overheden wel de technologie moeten omhelzen. Dat uitgangspunt legt een bom onder het actieplan 'Nederland Open in Verbinding', dat wel dwingend het gebruik van open standaarden oplegt. 'Dit lijkt inderdaad een stap terug en dat baart zorgen', zegt Edwin van Scherrenburg, woordvoerder van Heemskerk. Hij stelt dat er nog wordt gewerkt aan de Nederlandse reactie en daarom wil het ministerie op dit moment niets melden. Stichting Holland Open, die eerder enthousiast was over een vroegere versie, reageert verbaasd. 'Ik constateer dat de huidige versie er beduidend anders uitziet. Ik vraag me af wat de consequenties zijn', stelt voorzitter Jo Lahaye. 'Ik zal nu contact opnemen met bevriende organisaties om met een gezamenlijk standpunt te komen'.